fast food ne demek?

Fast food; (ya da ayaküstü yemek) kısa sürede hazırlanan ve seyyar satıcılarda, büfelerde ve restoranlarda hemen tüketmek veya paket yapılmak üzere satışa sunulan yiyecek. İngilizce fast food kavramı Türkçeye birebir "çabuk yemek" olarak çevrilir. TDK tarafından hazır yemek karşılığı önerilmiştir¹ ancak hazır yemek tabiri pek çok dilde kısmen pişirilmiş ve paketlenmiş, ısıtılarak yenmeye hazır yemek anlamına gelir.² Hazır halde satışa sunulan ekmek arası döner, hamburger, patates kızartması, pizza gibi pek çok yiyecek fast food kabul edilir.

Yol üstlerindeki büfelerde ve seyyar arabalarda hazırlanıp satılabildiği gibi, bu tür yiyeceklerin satıldığı fast food restoranları da günümüzde çok sık rastlanan mekanlar haline gelmiştir. Fast food lokantalarının büyük çoğunluğunun evlere paketlenmiş yemek gönderme hizmeti de vardır.

Çeşitleri

Hamburger

ABD'nin Ortabatı eyaletlerinde bulunan Culver's lokantaların özel ürünü ButterBurger hamburgeridir. Çedar peyniri, soğan, turşu, ketçap ve hardal içerir. Özelliği kızartılmış tereyağlı ekmeğidir. ABD'nin batı kıyısında bulunan In-N-Out zincirinde Thousand Island sosulu ince köfteli hamburgerler servis edilir. White Castle zincirin en ünlü ürünü soğan soslu minik slider hamburgerleridir. Ortabatı eyaletlerinde Hardee's Monster Thickburger dort parça domuz pastırması, üç dilim peynir, mayonez ve et ile yapılıyor.³

MOS Burger'da Japon tarzı teriyaki soslu hamburger ve tavuk burgerları bulunabilir.⁴

Patates kızartması

Patates kızartması çubuk, "curly", "crinkled", "wedge" veya "waffle" şeklinde kesilmiş patateslerden yapılabilir. Checkers'ın patates kızartması baharatlı sıvı hamura batırılır. Bu tarz patates kızartması daha çıtır olmaktadır. Arby's curly kızartmasına acı ve tatlı kırmızı biber tozu, sarımsak ve soğan da eklenir. Ayrıca patates kızartması tatlı patatesle de yapılabilir.

Tavuk kızartması

Tavuk kızartması çok tutulan bir fast food türüdür. KFC'nin yöntemine göre hazırlanan tavuk kızartması çeşitli malzemeden oluşan baharat karışımı ile yapılır.⁵ Amerikan KFC dışında Çin'de Dicos , Avustralya'da Chicken Treat, ve Trinidad ve Tobago'da Royal Castle var.⁶

Kızartılmış tavuk filetosu ile yapılan sandviçler Checkers, Dairy Queen, KFC, Chick-fil-a, Hardee's, Wendy's, Arby's, McDonald's, ve Burger King gibi birçok fast food zincirinde bulunabilir.⁷

Chili

Ortabatı eyaletlerinde Cincinnati chili tarçın ve etli bir makarna yemeğidir. İsteğe bağlı çedar peynir, soğan, fasulye ve kraker de eklenebilir.⁸

Chili hot dog üzeri servis edildiğinde "chili dog" oluyor.

Dürüm

İrlanda'da Abrakebabra dürüm üsüllü kebap sandviçler satıyor. Seçenekler arasında döner, falafel, tavuk döner ve parçalanmış domuz eti gibi seçenekler bulunabiliyor.⁹

Amerika dışında

ABD dışında birçok ülkede yerel fast food zincirleri var. İrlanda'nın Supermac lokantalarında hamburger, tavuklu sandviç, ve fish and chips gibi standart fast food çeşitleri yanında körili peynirli patates kızartması ve İrlanda kahvaltısı gibi İrlanda'ya özgü seçeneklerde bulunabilir.¹⁰ "Fish and chips" olarak tanınan kızarmış balık filetosu ve patates tava yemeği İngiltere'nin Harry Ramsden's de 1928 yılından beri yapılıyor.¹¹

Almanya'nın Nordsee lokantarında pollock, somon, morina ve yaldızlı pisibalığı gibi balık çeşitleri büfeden seçiliyor ve müşterinin isteğine göre pişiriliyor. % 82 deniz balığıdır ve diğerleri sürdürülebilir balıkçılık prensiplerine göre yetiştirilmiştir.¹²

Vietnam'da Amerikan fast food zincirleri pek tutulmadığı için yerel fast food menülerinde genellikle Vietnam'a özgü yemek çeşitleri bulunur. Wrap and Roll lokantalarında banh xeo, bo cuon la lot, nem rulosu, banh cuon ve chao lom gibi geleneksel yemekler servis edilir.¹³

Singapore'un Toast Box cafe zincirinde kalın kızarmiş ekmek dilimleri üstüne çeşitli malzemeler koyulur. Pandan yaprak ve ballı hindistan ceviz reçelli, fıstık ezmesi, ya da jambon, yumurta ve peynir ile hazırlanan tost seçenekleri var. Tost dışında Toast Box'da geleneksel köri yemekler türleride bulunabilir. Old Chang Kee lokantalarında gyoza, köri puf, ve peynirli tavuk sosis Singapore'un mutfak geleneğine özgü fast food çeşitleri bulunur. Malezya'da The Chicken Rice Shop Güneydoğu Asya'da çok tüketilen Hainan tavuklu pilav yemeği ve çıtır deniz tekesi wonton, tofulu tavuk, köri laksa (Asya usulü şehriyeli çorba) ve Penang tarzı kızarmış tavuk rulosu gibi geleneksel fast food çeşitleri satılıyor.¹⁴

Hong Kong'un Fairwood zincirinde köri, makarna, ramen, Asya usullü şehriye çorbası, balık ve domuz et yemekleri gibi birçok seçenek var.¹⁵

Sağlık endişeleri

Sağlıklı yeme bilincinin yerleşmeye başlaması ile birlikte fast food kavramı zaman içinde "zararlı gıda" kavramı ile özdeşleşmiştir. Pek çok fast food türünün besin değerinin düşük, kalori oranının yüksek oluşu, bol miktarda tuz veya şeker içermesi, hayvansal kaynaklı doymamış yağ asitleri ve renklendirici gibi katkı maddeleri içermesi, aşırı tüketiminin yüksek tansiyon, osteoporoz ve obezite gibi hastalıklara yakalanma riskini artırması, özellikle sokakta satılan bazı yiyeceklerin hijyenik olmayan koşullarda hazırlanması gibi nedenlerle zararlı bir beslenme biçimi olarak kabul edilmektedir.¹⁶